اندیشنامه شماره 13 | توصیه ها و پیشنهادات در راستای کارآمدی و اثربخشی برنامه های توسعه کشور

توسعه جریانی است که بازسازی، اصلاح و ارتقای ساختار و نظام اقتصادی- اجتماعی یک کشور را به همراه دارد. توسعه افزون بر اینکه بهبود شاخص هایی همچون میزان تولید و درآمد را دربرمی گیرد شامل دگرگونی های اساسی در ساختار نهادی، اجتماعی، اداری و همچنین  دیدگاه های عمومی مردم است. توسعه در بسیاری از موارد حتی عادت، رسم و باورهای مردم را نیز در بر می گیرد.

با توجه به گستردگی و جامع بودن مفهوم توسعه، به راحتی می توان دریافت که توسعه امری طبیعی و آسان نیست بلکه نیازمند تفکری ساختاری و دانشی بسیارعمیق است که جز با برنامه ریزی های دقیق و زمان بر، امکان پذیر نیست.

برنامه های توسعه به طور کل در خود سه بخش اهداف، سیاست ها و طرح ها و پروژه ها را دارند و برای دوره های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تهیه و اجرا می شوند. برنامه ریزی توسعه، دربرگیرنده سه مرحله طراحی، اجرا و ارزیابی عملکرد است.

بسیاری از کشورهایی که در دوره ی معاصر به ویژه چند دهه ی گذشته توانسته اند راه پیشرفت و توسعه را بپیمایند به شکلی دقیق، برنامه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مشخصی را به اجرا درآورده اند و پس از طی برنامه هایی در میان مدت یا بلند مدت به پیشرفت و توسعه دست پیدا کرده اند

برنامه های توسعه در ایران به قدمتی بیش از 70 سال  پیش برمیگردد. از سال 1327 که  مجلس شورای ملی، قانون ایجاد یک سازمان مستقل برای برنامه‌های عمرانی کشور را تصویب کرد که نام "سازمان برنامه" را بر آن نهادند.

در دوران پیش از انقلاب 6 برنامه ی توسعه  با نام و فاصله های زمانی گوناگون اجرا شده است. برنامه‌ ی هفت ساله ی اول از سال 1327 تا 1334 به اجرا درآمد و برنامه ی هفت ساله ی دوم نیز تا سال ۱۳۴۱ به طول انجامید. برنامه ی سوم توسعه ی کشور پنج ساله بود و تا سال 1346 بر دستگاه های اجرایی حاکم بود. برنامه ی چهارم عمرانی به شکل برنامه یی چهارساله بود و در سال 1351 به پایان رسید. برنامه ی پنجم از سال 1352 تا 1356 به اجرا درآمد و برنامه ششم نیز برای سال های 1357 تا 1361 تهیه شده بود که البته با پیروزی انقلاب اسلامی این برنامه در سال ابتدایی در عمل متوقف ماند.